پيشرفت علم كمك روز افزوني در پزشكي و بهبود راه‌هاي درماني بسياري از بيماري‌ها داشته است. امروزه ليزر توانسته جايگزين بسياري از اعمال جراحي‌ سنگين و پر عارضه شود. كاربرد ليزر در جراحي فيستول مقعد به دليل حساسيت و آسيب‌پذيري طبيعي ناحيه‌ي مقعد نسبت به ساير اندام‌ها از بسياري از مشكلات اين روند درماني كاسته است. ليزر در تمامي اعمال جراحي از مزاياي بسياري برخوردار است. اما به دليل تك بعدي بودن درمان فيستول مقعد و نبود راهي جز جراحي آن، نقش ليزر پررنگ‌تر و قابل درك‌تر خواهد بود.

در ليزر درماني فيستول مقعد به جاي استفاده از تيغ يا چاقوي جراحي و آسيب زدن به بافت‌هاي اطراف با كمك اشعه و انرژي ساطع شده از دستگاه ليزر مسير فيستول را مي‌بندند. ليزردرماني مي‌تواند با دقت و تهاجم كم‌تر به عضله‌ي دريچه مقعدي و حتي بدون كمترين خونريزي و درد انجام شود. زيرا ليزر اين قابليت را دارد تا هم اعصاب آسيب‌ديده حين جراحي و هم مويرگ‌هاي پاره شده را ترميم كند. اين جراحي سرپايي بوده و نيازي به بي‌هوشي عمومي و تحمل عوارض ناشي از آن ندارد.

درمان فيستول با ليزر در مدت محدودتر و با سرعت بيشتري انجام مي گردد و فرد مي‌تواند زودتر از ساير روش‌ها به فعاليت روزمره و كار خود بازگردد. احتمال عود يا عفونت ناشي از آن كم‌تر از ساير روش‌هاست. نگراني‌اي از عارضه‌‌ي بي‌اختياري مقعدي وجود ندارد، زيرا احتمال آن در اين روش بسيار كاهش مي‌يابد. البته ناگفته نماند ليزر احتمال انتقال بيماري‌هاي منتقل شونده از خون مانند هپاتيت و HIV را به حداقل و حتي صفر مي‌رساند.
با ورود ليزر به حيطه‌ي درماني ترس ناشي از جراحي بيماران و خانواده‌هايشان كم شده و افراد با خيالي آسوده‌تر براي درمان مشكلات خود پا به اطاق عمل مي‌گذارند. پزشكان نيز از اين روش درماني به دليل آساني و كم‌تهاجمي بودن، بيشتر از روش‌هاي قديمي و تيغ جراحي استقبال مي‌كنند.

به صورت كلي فيستول در نتيجه‌ي يك اتصال غير نرمال ميان دو ارگان يا دو سطح و بافت بدن به وجود مي‌آيد. در فيستول مقعد اين اتصال بين ديواره‌ي مخاطي درون كانال مقعد و پوست نزديك مقعد ايجاد مي‌شود كه به شكل يك تونل كوچك باريك غير طبيعي در پايان راست روده ظاهر خواهد شد كه به سطح خارجي پوست باز مي‌شود.
براي درك بهتر فيستول مقعدي آشنايي با حالت طبيعي كانال مقعد لازم است. كانال مقعد در پاياني‌ترين مسير دستگاه گوارش در حد فاصل دو دريچه‌ي حلقه مانند عضلاني به نام دريچه‌ي داخلي و خارجي مقعد قرار گرفته است. دريچه‌ي داخلي از جنس عضلات صاف و غير ارادي و دريچه‌ي خارجي از عضلات اسكلتي و تحت كنترل ارادي تشكيل شده است. اين دو عضله با هم مي‌توانند كانال مقعد را حمايت كنند. ما بين اين دو دريچه، غددي قرار گرفته است كه غددي مقعدي نام دارند و ترشحات خود را به درون كانال مقعد تخليه مي‌كنند. در صورتي كه خروجي يكي از اين غدد مسدود شود منجر به عفونت و چرك خواهد شد.
در نهايت فيستول مقعدي در نتيجه اين عفونت در نزديكي مقعد و تجمع چرك در بافت نزديك آن ايجاد مي‌شود. چرك مي‌تواند يك كانال كوچك در پشت سر خود بر جاي بگذارد و به سطح پوست گسترش يابد. فيستول مقعد در افرادي با سابقه‌ي آبسه مقعد كه به درستي بهبود نيافته است، رخ مي‌دهد. چرك و حتي ترشحات مدفوعي نيز مي‌توانند از اين كانال كوچك خارج و در سطح پوست رويت شوند. عفونت ناشي از آبسه مي‌تواند در كل بدن نيز پخش شود.
فيستول مقعد بر اساس سادگي يا پيچيده بودن و محل قرارگيري و نزديكي آن به محل دريچه‌هاي كانال مقعد به انواع مختلفي تقسيم مي‌شود. پنج دسته‌ي آن شامل:
فيستول اكسترا اسفنكتريك (Extrasphincteric ): از راست روده (قسمتي از روده‌ي بزرگ) آغاز و به سمت پايين كشيده شده و از طريق عضله‌ي لواتور آني كف لگن به پوست اطراف مقعد باز مي‌شود. توجه داشته باشيد كه اين نوع فيستول از خطوط دندانه دار (كه غدد مقعد در آن قرار دارد) به وجود مي‌آيد كه مي‌تواند از بيماري كرون يا يك فرآيند التهابي مانند آپانديس و يا آبسه ناشي شود.
فيستول سوپر اسفنكتريك ( Suprasphincteric ): از بين عضلات اسفنكتر داخلي و خارجي آغاز شده و به سمت بالا گسترش مي‌يابد و از عضلات پوبوركتاليس عبور كرده و در حدود يك اينچي خروجي مقعد به پوست باز مي‌شود. اين فيستول ۲۰ درصد شيوع دارد.
فيستول ترانس اسفنكتريك ( Transphincteric ): بين عضلات دريچه‌ي داخلي و خارجي و يا پشت مقعد شروع، از عضله‌ي اسفنكتر خارجي عبور كرده و در فاصله‌‌ي يك اينچي و يا دورتر از پوست اطراف مقعد خارج مي‌شود. اين فيستول با شيوع ۲۰ الي ۲۵ درصد به دليل شكل ظاهري آن كه ممكن است شبيه ‘U’ باشد، گاهي اوقات فيستول نعل اسبي ناميده مي‌شود.
فيستول اينتر اسفنكتريك ( Intersphincteric ): از بين عضلات اسفنكتر داخلي و خارجي آغاز شده و با عبور از عضله اسفنكتر داخلي از قسمت بسيار نزديك به مقعد خارج مي‌شود. شايع‌ترين نوع فيستول مقعدي با شيوع ۵۵ تا ۷۰ درصد است.
فيستول زيرمخاطي: اين فيستول به صورت سطحي از زير مخاط عبور مي‌كند.
اين كانال مي‌تواند باعث بروز علائم ناخوشايند مانند ناراحتي و سوزش پوست، درد، التهاب و همچنين در برخي از بيماران علايم ديگري چون خونريزي و ترشح در هنگام عبور مدفوع شود. بسته به علت اين بيماري و عوامل ديگر ممكن است فيستول با علائم متفاوتي خود را نشان دهد. به دليل شدت آسيب معمولاً راهي جز جراحي براي درمان فيستول و ترميم آن پس از مقابله با عفونت ناحيه‌ وجود ندارد.

علل ايجاد فيستول مقعد

معمولاً فيستول مقعد به دنبال يك آبسه مقعدي به وجود مي‌آيد كه بسيار دردناك است. آبسه به دليل انسداد يكي از غدد درون راست روده ايجاد مي‌شود سپس چرك ناشي از آن در بافت‌ها به پديد آمدن يك فيستول مقعدي كمك مي‌كند. تخمين زده شده كه بين هر چهار فردي كه دچار آبسه مقعد مي‌شوند دو مورد به فيستول ختم خواهد شد. درمان آبسه معمولاً ساده است كه با يك برش پوستي روي آبسه و تخليه چرك آن انجام مي‌شود. تخليه آبسه مي‌تواند در مطب پزشك يا كلينيك تحت بي‌حسي موضعي انجام شود. اغلب موارد در صورتي كه آبسه خود‌به‌خود تخليه شود و به صورت كامل بهبود نيابد، فيستول اتفاق مي‌افتد. پس دلايل اين بيماري به ترتيب عبارت است از:

آبسه مقعدي: فيستول ناشي از آبسه معمولاً داراي علائم كلي عفونت در بدن فرد است كه در اغلب موارد تكرار مي‌شود، اين علائم شامل تب، خستگي، احساس ناخوشي و تورم اطراف دهانه‌ي مقعد است.

مزاياي درمان شقاق با ليزر نسبت به ساير روش هاي عمل جراحي

در گذشته در صورتي كه روش هايي مثل تغيير سبك زندگي از جمله تغيير رژيم غذايي و ورزش بر روي درمان بيماري فيشر موثر نبود از ديگر روش هاي عمل شقاق استفاده مي شد، روش هاي سنتي مشكلات بسياري دارد اما امروز استفاده از ليزر به عنوان روشي موثر و پيشرفته بدون هيچ عارضه اي مي تواند در درمان بيماري شما مفيد باشد، ليزر درماني شقاق بستگي به ميزان عود بيماري دارد در صورتي كه شقاق در مرحله ي حاد قرار داشته باشد مي توان آن را با ليزر كم توان نيز درمان نمود و اگر بيماري در حالت مزمن قرار داشته باشد نياز به اشعه پرتوان است. برخي از مزاياي درمان شقاق با ليزر به اين شرح است:

• بدون درد و خونريزي : مسلماً انجام روش هاي سنتي جراحي شقاق مثل فيشركتومي كه با استفاده از تيغ جراحي انجام مي پذيرد، درد و خونريزي بسياري را به بيماري تحميل مي كند، ولي انجام روش هاي درمان با استفاده از ليزر بدون هيچ گونه درد و خونريزي است زيرا كه ليزر عروق آسيب ديده را ترميم نموده و خونريزي آنها جلوگيري به عمل مي آورد همچنين ميزان درد با استفاده از اين روش به حداقل كاهش پيدا مي كند.
• بدون نياز به بيهوشي : براي انجام روش هاي جراحي سنتي شقاق نياز به تزريق داراي بيهوشي مي باشد، اين دارو همراه با عوارض بسياري براي بدن است و استفاده از آن جز در موارد ضروري توصيه نمي شود اما انجام روش ليزر نياز به بيهوشي نيست بلكه مي توان با استفاده از بي حسي موضعي اين عمل را انجام داد.
• بدون نياز به بستري شدن در بيمارستان : براي انجام عمل جراحي نياز به بستري شدن در بيمارستان و انجام آزمايشاتي قبل از انجام عمل مي باشد اما انجام ليزر به صورت سرپايي صورت مي گيرد و نيازي به بستري شدن نخواهد بود.
• عدم ابتلا به بيماري هاي ويروسي : انجام عمل جراحي باز هر چند كه در محيط استريل صورت مي گيرد ولي با اين حال ريسك ابتلا به بيماري هاي ويروسي نظير هپاتيت و يا ايدز را افزايش خواهد داد در صورتي كه انجام ليزر بدون ايجاد برش مانع از ابتلا به بيماري مي گردد.
• جلوگيري از عوارض اين بيماري : تجربه نشان داده اغلب بيماران پس از انجام روش هاي جراحي شقاق دچار عدم كنترل در دفع مدفوع و گاز هاي روده مي شوند از همين روي انجام روش جراحي به ندرت صورت مي گيرد. ولي درمان فيشر با ليزر بدون هيچ گونه عارضه اي خواهد بود.
• عدم نياز به طي كردن دوره نقاهت : طي تحقيقات به عمل آمده بسياري از بيماران به سبب داشتن مشغله روزانه و نداشتن وقت كافي براي طي كردن دوره نقاهت از درمان بيماري خود سرباز مي زنند كه بايد بدانند در اين حالت بيماري آنها پيشرفت نموده و ممكن است درمان را با مشكل مواجه نمايد، اما در حال حاضر استفاده از ليزر درماني مشكل اين بيماران را حل مي نمايد زيرا اين روش نه تنها نياز به بستري شدن در بيمارستان ندارد بلكه نيازي به زمان براي طي كردن دوره نقاهت نيز نخواهد بود و فرد مي تواند بلافاصله به محل كار و روال عادي زندگي بازگردد.
• عدم نياز به پانسمان : يكي ديگر از مشكلاتي كه انجام روش هاي جراحي با خود به همراه مي آورد نياز به پانسمان كردن است كه در درمان شقاق با ليزر اين مشكل وجود ندارد.
• هزينه كمتر : يكي از مواردي كه بايد در درمان با ليزر در نظر بگيريد اين است كه بيمه هزينه آن را تقبل نميكند اما با اين حال ليزر هزينه اي كمتر نسبت به انجام عمل جراحي شقاق دارد.