آبسه مقعد يا آبسه آنوركتال، به بروز آبسه در اطراف مقعد و يا درست در سوراخ مقعد ( يا در جداره راست روده) اطلاق مي شود. به بياني ديگر مي توان گفت هرگاه دهانه غده هايي كه در نزديكي مقعد هستند بسته شوند، غده دچار عفونت شده در نتيجه متورم و حاوي چرك خواهد شد و آبسه پديد مي آيد.
علل ايجاد آبسه مقعد
آبسه مقعدي در اغلب موارد به علت وجود باكتري هاي استافيلوكوك و اشرشياكولي در ناحيه ي مقعد بروز كرده و گاهي اوقات نيز ناشي از برخي قارچ ها ايجاد مي شود.به طور مي توان گفت ايجاد آبسه در مقعد دو علت كلي دارد :
- عفونت هاي منتقله از راه جنسي
- غده هاي مقعدي مسدود شده
اما گروهي از افراد هستند كه به علت دارا بودن شرايط خاص خود احتمال بيشتري براي ابتلا به اين بيماري دارند از جمله ي آنها مي توانيم به اين موارد اشاره كنيم :
- كوليت
- بيماري روده التهابي مانند بيماري كرون يا كوليت زخمي
- ديابت
- ديورتيكوليت
- بيماري التهابي لگن (PID)
- رابطه جنسي مقعدي
- استفاده از داروهايي مانند پردنيزون
- ايدز
- بارداري
- سل
- آپانديسيت
- شقاق مقعدي
- قرار دادن اجسام خارجي در داخل مقعد
- بيماري هاي مقاربتي
علائم آبسه مقعد
اين بيماري به سبب مشترك بودن علائم با بيماري سرماخوردگي ممكن است به اشتباه تشخيص داده شود، پس توجه به علائم و مراجعه به پزشك جهت تشخيص آن امري ضروري است. مهمترين علائم ايجاد آبسه در مقعد به اين شرح است:
- درد به هنگام لمس راست روده يا درد ضربان دار
- تب
- قرمزي و التهاب و يا ورم بافت هاي اطراف مقعد
- بدن درد
- بي اشتهايي
- درد شديد در لبه مقعد
- يبوست يا درد ناشي از حركات روده
- خروج خون و چرك
تشخيص و معاينه آبسه مقعد
اگر دچار علائم غير قابل كنترل از اين بيماري شده ايد لازم است براي درمان آن اقدام نموده و به پزشك مراجعه كنيد. تشخيص اين بيماري از طريق معاينه باليني توسط پزشك انجام مي شود. در برخي موارد آزمايش خون، ادرار و تست هاي تصويربرداري خاص مانند MRI در تشخيص بيماري به پزشك كمك خواهند نمود. براي تشخيص آبسه مقعدي توجه به نكات زير الزامي است.
- درد با ضربان در ناحيه ي ركتوم
- شواهد خارجي آبسه ( براي مثال سفتي قابل لمس يا حساسيت احساس درد در صورت لمس ناحيه ي مقعد و اطراف آن )
- شواهد سيستميك ( مثل عفونت )
درمان آبسه مقعد
آبسه مقعدي در صورت عفونت و عدم تخليه آن لازم است توسط پزشك متخصص در اين زمينه تخليه شود. پزشك با بهره گيري از بي حسي يا بيهوشي عمومي عفونت ايجاد شده را تخليه مي كند تا از شدت درد بيمار كاسته شود. پس از درمان لازم است همراه با مصرف چرك خشك كن هاي تزريقي و خوراكي،روزي 3 يا 4 مرتبه به مدت 20 دقيقه در لگن آب گرم حاوي بتادين بنشينيد تا از عفونت مجدد زخم جلوگيري شود.ساير دارو هاي مورد نياز پس از تخليه آبسه مقعدي شامل داروهاي ضد قارچ و مسهل است زيرا يبوست بيماري را تشديد مي كند و لازم است مدفوع به طور كامل از بدن بيمار خارج شود تا از عود مجدد عفونت جلوگيري شود.
همچنين جهت كاهش درد آبسه مقعدي پس از تخليه استفاده از صفحه هاي گرم كننده و كمپرس آب گرم و يا مصرف مسكن موثر است. بعد از درمان آبسه مقعد لازم است موارد زير را رعايت نماييد:
- بهتر است تا بهبودي كامل از توالت فرنگي استفاده نكنيد.
- با مصرف مواد غذايي حاوي فيبر از بروز يبوست جلوگيري كنيد.
- پس از دفع مدفوع خود را با آب گرم بشوييد.
- هيچ گاه دفع مدفوع را به تاخير نياندازيد
- پياده روي را جز فعاليت هاي روزانه خود قرار دهيد.
- از مصرف صابون هاي معطر خودداري كنيد.
درمان خانگي آبسه مقعد
استفاده از درمان هاي خانگي در برخي از موارد و در صورتي كه ميزان عفونت كم باشد، مي تواند به درمان آبسه مقعد كمك نمايد همچنين استفاده از اين درمان ها مي تواند ميزان عفونت و التهاب ايجاد شده ناشي از آبسه را كاهش دهد. برخي از روش هاي درمان خانگي آبسه مقعدي به اين شرح است:
زنجبيل
براي اين منظور چند تكه زنجبيل تهيه نموده و آن قدر آن را بجوشانيد تا نرم شده و به شكل خمير درآيد، سپس مقداري چربي يا پي گاو را ذوب نموده و با آن مخلوط كنيد تا به شكل شياف درآمده و هر شب مقداري از آن مورد استفاده قرار دهيد.
آب كلم
آب كلم داراي ماده اي به گلوماتين است كه در عملكرد طبيعي روده بسيار موثر خواهد بود،براي اين منظور مقدار آب كلم را تهيه نموده و روزي يك الي دو بار ميل كنيد. آب كلم با نرم كردن مدفوع از ايجاد يبوست جلوگيري نموده و درد ناشي از آبسه مقعدي را كاهش مي دهد.
كمپرس آب گرم
كمپرس گرم گردش خون در اين ناحيه را افزايش داده و چرك و عفونت موجود در ناحيه ي درگير را رقيق مي نمايد كه اين امر در كاهش درد ناشي از اين بيماري موثر است. آبسه هاي كوچكتر به كمپرس آب گرم پاسخ مثبت داده و به سرعت درمان مي شوند.
ويتامين C
اين ويتامين نقش موثري در درمان آبسه مقعد داشته و آن را از پيشرفت و ايجاد فيستول مقعدي در امان مي دارد، مصرف روزانه 1000 ميلي گرم از اين ويتامين توصيه مي شود زيرا بيشتر از اين مقدار موجب اسهال و آسيب بيشتر اين بيماري مي شود.
گياه بارهنگ
براي استفاده از اين گياه برگ آن را در آب داغ بريزيد و سپس خورد كرده و بر روي آبسه قرار دهيد، محل ايجاد عفونت را به وسيله فويل بپوشانيد. در كنار استفاده از اين روش استفاده از دمنوش گياه افسنطين نيز توصيه مي شود.
سبوس گندم
مقدار سبوس گندم در يك پارچه توري بريزيد، سپس آن را در چهار ليتر خيس كنيد و اجازه دهيد براي 12 ساعت خيس بخورد، سپس بدون آنكه كيسه سبوس را خارج كنيد آب آن را گرم نموده و براي 5 يا 6 دقيقه در آن بنشيند و سپس محل مقعد را به آرامي خشك كنيد. اين روش را بايد روزانه تكرار كنيد.
نارون
اين گياه يكي از بهترين درمان ها براي كاهش التهابات آبسه مقعدي به شمار مي رود، مصرف چاي نارون لوله هاي گوارشي را با يك لايه محافظ مخاط پوشش مي دهد و از آسيب هاي بيشتر آن جلوگيري مي كند. اما اين روش تنها جنبه كنترلي و حفاظتي داشته و در درمان قطعي اين بيماري موثر نخواهد بود.
سنفيتون
اين گياه داراي گلبرگ هايي به رنگ هاي سفيد، آبي و بنفش است كه مي توانيد آن را به صورت پودر و يا همراه با روغن جوانه گندم تهيه نموده و بر روي موضع استعمال كنيد. اين دارو علاوه بر تسكين علائم آبسه مقعدي از جمله كاهش درد مي تواند در درمان اين بيماري نيز موثر واقع گردد.
مصرف فيبر
مصرف اين ماده غذايي كمك بسياري به درمان اين بيماري مي نمايد، زيرا كه ايجاد يبوست جلوگيري خواهد نمود و اين امر تاثير بسياري در درمان آبسه مقعد دارد.از جمله مواد داراي فيبر مي توانيم به انواع ميوه ها و سبزيجات تازه، حبوبات، نان گندم و جو دوسر اشاره كنيم.
عرق بومادران
يكي از ديگر از مواردي كه در درمان آبسه مقعد موثر است، عرق بومادران مي باشد براي انجام اين درمان لازم است مخلوطي از نصف استكان عرق بومادران و نصف استكان آلوئه ورا تهيه نموده و قبل از هر وعده غذايي مصرف كنيد.
اسفرزه
براي انجام اين روش درماني لازم است، بعد از وعده هاي شام و نهار دو قاشق غذاخوري اسفرزه، را يك ليوان آب شيرين شده بريزد و اجازه دهيد تا لعاب دهد و ميل كنيد. توجه داشته باشيد بعد از خوردن آن حتما يك ليوان آب نيز ميل كنيد.
تبديل آبسه مقعد به فيستول
در برخي از موارد ممكن است آبسه مقعدي به بيماري فيستول تبديل شود و يا اينكه بدون هيچ نشانه ي قبلي از آبسه فرد به اين بيماري مبتلا گردد.فيستول مقعدي را مي توانيم اتصال غير طبيعي ميان دو بافت يعني پوست اطراف مقعد و مقعد ( آنوس يا ركتوم ) معرفي كنيم. انواع فيستول به اين شرح است:
- در صورتي كه فيستول از عضله اسفنكتر خارجي بگذرد، از نوع HIGH است.
- در صورتي كه فيستول مسير كوتاهي داشته و اسفنكتر خارجي را در برنگيرد از نوع LOW مي باشد.
پس از تخليه آبسه حدود دو هفته زمان نياز است تا علائم بيماري به طور كامل محو شوند اما در صورتي كه دهانه ايجاد شده براي تخليه ( چه به صورت خود به خودي و چه از طريق جراحي براي تخليه ) بسته نشود، فيستول مقعدي ايجاد مي گردد. اين مجراي باعث مي شود محتويات روده بزرگ به سطح پوست راه پيدا كرده و موجب عفونت و بروز مجدد آبسه مقعدي شود. بهترين راهكار درمان فيستول مقعدي، ليزر درماني است.
پيشگيري از ابتلا به فيستول با درمان آبسه مقعد
همان طور كه ذكر كرديم يكي از مهمترين علل ايجاد بيماري هاي ناحيه ي مقعد مانند شقاق و فيستول، ابتلا به آبسه و عدم درمان به موقع آن مي باشد از همين روي توصيه مي كنيم، جهت پيشگيري از ابتلا به فيستول مقعدي در صورت مشاهده هر يك از علائم آبسه مقعدي مثل درد، تورم، قرمزي و … جهتدرمان آبسه مقعدي و جلوگيري از عفونت هاي شديد اين بيماري به پزشك متخصص مراجعه نماييد.